بررسی سیستماتیک گیاه گلرنگ (carthamus) از خانواده asteraceae در ایران

چکیده جنس carthamus l. با نام فارسی گلرنگ از تیره کاسنی (asteraceae) شامل حدود 25 گونه در سرتاسر جهان است که در تمام مناطق به استثنای مناطق قطبی پراکنش دارد. این جنس در ایران دارای 6 گونه: (c. oxyacantha، c. tinctorius، c. dentatus، c. glaucus، c. lanatus و c .persicus) و 2 زیرگونه: (c. lanatus subsp. turkestanicus و c. glaucus subsp. glaucus) می باشد که در نواحی شمال غرب و غرب و مرکز و شمال شرق پراکنش دارند. در این پژوهش بررسی سیستماتیکی این گونه ها با استفاده از مطالعات ریخت شناسی، ریز ریخت شناسی، تشریحی، کروموزومی، گرده شناسی و ویژگی های فیتوشیمیایی انجام شده است. مطالعات ریخت شناسی بر روی 28 جمعیت از گونه ها به همراه زیر گونه های آنها از مناطق مختلف ایران انجام شد و کلید شناسایی گونه ها بر اساس صفات ثابت تهیه شد. در این بین سه صفت که بیش از سایرین در تنوع جمعیت ها موثر بودند مشخص شدند. این مطالعات منجر به پیشنهاد یک تاکسون جدید به عنوان واریته c. tinctorius var. spinosa گردید. در این تحقیق همچنین مطالعات تشریحی برگ و ساقه انجام شدو نیز به بررسی اپیدرم های پشتی و شکمی پرداخته شد که به جز وجود یک کانال ترشحی در سطح پشتی c. dentatus، صفت تشریحی متمایزکننده ای در میان گونه های مطالعه شده دیده نشد. مطالعات کروموزومی نیز در 3 گونه c. lanatus، و c. tinctorius و یک واریته c. tinctorius var. spinosa نتایج قابل قبول و تثبیت شده ای را دربرداشت و عدد کروموزومی در گونه c. turkestanicus (2n=60) برای اولین بار در جهان گزارش شد و در سایر گونه ها اعداد به دست آمده تایید کننده گزارشات پیشین بود. همچنین مطالعات گرده شناسی شامل مطالعات میکروسکوپ نوری و الکترونی بر روی تمام گونه ها بود.تمام دانه های گرده تری یا تترا پوریت بوده و سطح دانه گرده اکینیت بود. بر اساس اندازه گیری p/e سه نوع دانه گرده در گونه های مورد بررسی شناسایی شدند: subprolate، prolate spheroidal و oblate spheroidal. در بررسی های sem از سطح اگزین حاکی از تفاوت تزئینات سطح دانه های گرده در گونه های این جنس بود. در بررسی های فیتوشیمیایی محتوای فلاونوئید کل و میزان خاصیت آنتی اکسیدانی در گلبرگ ها مورد بررسی قرار گرفت که نتایج موید ارتباط مستقیم میان محتوای فلاونوئید کل و میزان خاصیت آنتی اکسیدانی است.